ترجمه: و زنان زینت خود را ـ جز آن مقدار از آنان که نمایان است ـ آشکار ننمایند.
(بیان استدلال اول از آیه: جواز کشف وجه بر اساس تفسیر ابن عباس رضی‌الله‌عنه)
برخی استدلال کرده‌اند که از ابن عباس (رضی الله عنه) نقل شده است که تفسیر {إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا} را "صورت و دست‌ها" بیان کرده است، و چون او مفسر قرآن است، این تفسیر دلالت بر جواز کشف صورت دارد.
نقد این استدلال از چند جهت:
1. تعارض با تفسیر ابن مسعود
ابن مسعود رضی الله عنهما این استثنا را مربوط به "لباس‌های ظاهر" دانسته است، یعنی چیزی که بدون قصد آشکار می‌شود. و وقتی دو صحابی در تفسیر اختلاف دارند، باید با دلیل بین آن‌ها ترجیح داده شود.
2. وجود ابهام در تفسیر ابن عباس رضی‌الله‌عنهما.
این احتمال وجود دارد که او "زینت" را در این آیه به همان معنایی گرفته باشد که در تفسیر ابن مسعود رضی‌الله‌عنهما آمده است، یعنی ظاهر لباس.
ابن کثیر رحمه‌الله نیز این احتمال را تأیید کرده و فرموده است که تفسیر ابن عباس رضی‌الله‌عنهما ممکن است ناظر به زینتی باشد که آشکار شدنش ممنوع است. بنابراین، این دلیل به تنهایی قابل استناد نیست.
3. دیگر اقوال ابن عباس رضی‌الله‌عنها درباره پوشش زن
در جای دیگر، ابن عباس رضی‌الله‌عنهما درباره آیه {يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ} فرموده است که زنان باید جلباب خود را طوری بپیچند که فقط یک چشم‌شان برای دیدن راه باز بماند. این تفسیر نشان می‌دهد که او پوشاندن صورت را واجب می‌دانسته است. اگر قرار باشد آیه {وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ} به کشف صورت دلالت کند، این گفته او متناقض خواهد شد.
4. عدم حجیت قول یک صحابی در برابر صحابی دیگر
در جایی که قول یک صحابی با قول صحابی دیگری در تعارض باشد، باید با دلیل قوی‌تر میان آن‌ها ترجیح قائل شد. در اینجا، دلایل قرآنی و حدیثی متعددی بر وجوب پوشاندن صورت دلالت دارند، بنابراین، نمی‌توان قول ابن عباس رضی‌الله‌عنهما را به‌تنهایی حجت دانست.
5. جمع‌بندی میان دو تفسیر (ابن عباس و ابن مسعود رضی‌الله‌عنهما)
شیخ‌الاسلام ابن تیمیه رحمه‌الله می‌فرماید: زینت دو نوع است، زینت ظاهری که آشکار شدنش جایز است، و زینت باطنی که باید پوشانده شود. وقتی که زنان مأمور به پوشیدن جلباب شدند تا شناخته نشوند، این یعنی پوشاندن صورت، و بنابراین، دست و صورت هم در زینت باطنی قرار می‌گیرند و آشکار کردن آن‌ها برای نامحرم جایز نیست. پس ابن مسعود رضی‌الله‌عنه پایان کار را بیان کرده، و ابن عباس رضي‌الله‌عنه آغاز آن را.
6. ترجیح تفسیر ابن مسعود
این تفسیر به چند دلیل صحیح‌تر است:
آیه نشان می‌دهد که دو نوع زینت وجود دارد: زینتی که باید پوشانده شود و زینتی که استثنا شده است. اگر صورت و دست‌ها جزء مستثنیات باشند، پس زینت اصلی که باید پوشانده شود چیست؟
اگر زینت مستثنی‌شده همان چیزهایی مانند کحل، انگشتر و گوشواره باشد، این با عبارت {إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا} سازگار نیست، زیرا این موارد تنها با قصد شخص آشکار می‌شوند، درحالی‌که آیه به زینتی اشاره دارد که خودبه‌خود آشکار می‌شود، که همان لباس‌های خارجی است.
چهره زن بزرگ‌ترین عامل فتنه است و عقل و فطرت نیز این را تأیید می‌کنند. اگر چهره آشکار باشد، پس چه چیزی باید پوشانده شود؟
7. تعمیم حکم پوشش در آیه بعدی
در ادامه آیه آمده است: {وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ} که نشان می‌دهد زینتی که نباید آشکار شود، شامل همه زینت‌های زن می‌شود، و چهره از مهم‌ترین آن‌هاست. بنابراین، حکم منع آشکارسازی زینت، باید شامل چهره هم باشد.
استدلال دوم: قیاس بر نماز
گفته شده است که چون در نماز زن باید بدن خود را بپوشاند اما می‌تواند صورت و دستانش را آشکار کند، پس در خارج از نماز نیز این قسمت‌ها نباید جزو زینت ممنوعه باشند.
نقد این استدلال:
1. این یک قیاس مع‌الفارق است. بحث ما در اینجا این نیست که آیا صورت در نماز عورت است یا نه، بلکه بحث در این است که آیا در برابر نامحرم باید پوشانده شود یا خیر.
2. پیش‌تر بیان شد که منظور از {إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا} لباس‌های ظاهری است، و این تفسیر با سایر دلایل قرآنی و حدیثی سازگارتر است.
نتیجه‌گیری
با بررسی تفاسیر مختلف، مشخص می‌شود که:
1. قول ابن مسعود رضی‌الله‌عنه که "ظاهر زینت" را به لباس‌های زن تعبیر کرده است، با دلایل قرآنی و عقلانی سازگارتر است.
2. صورت و دست‌ها بزرگ‌ترین عوامل زینت زن هستند، و آشکار کردن آن‌ها زمینه‌ساز فتنه می‌شود، بنابراین باید پوشیده شوند.
3. حکم حجاب برای زنان یک امر کلی است که در آیات مختلف، مانند {يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ} نیز بر آن تأکید شده است.
4. قیاس بر نماز صحیح نیست، زیرا پوشش زن در برابر نامحرم حکم جداگانه‌ای دارد که تابع ادله خاص خود است.
بنابراین، دلالت آیه {وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا/ و زینت خویش را (همچون صورت، دست، سر، سینه، بازو، ساق، گردن، خلخال، گردن‌بند، بازوبند) نمایان نسازند، مگر آن مقدار و آن چیزها که (طبیعةً) ظاهر می‌گردد،} بر جواز کشف صورت و دست‌ها، استدلالی ضعیف است و با دیگر آیات و تفاسیر معتبر در تعارض است.
